Mahigit isang dekada na ang nakalipas, ilang buwan bago ang aking pagtatapos noong 2012, binisita ko ang mga katutubong Tagbanua sa Sitio Calauit sa Palawan. Nandoon ako ng ilang araw at isang bagay na nagtataka ako ay kung paano nila nalalampasan ang buhay nang walang kuryente, walang signal ng cellphone, at halos walang sapat na tubig.
Mayroon silang paaralan kung saan ang mga silid-aralan ay itinayo nang walang kahit isang pako. Nakakatuwa, ang mga kawayan at kahoy ay pinagsama sa pamamagitan ng masalimuot na hinabing mga buhol. Ang imprastruktura ng komunidad ay itinayo sa pamamagitan ng gulpi-mano, isang katutubong tradisyon ng bayanihan.
Mahirap isipin kung paano makakaligtas ang mga ganitong komunidad sa makabagong panahon. Habang tayong lahat ay nagsusumikap na magkaroon ng pinakabagong teknolohikal na kagamitan, ang mga katutubong komunidad ay nagsusumikap na mapanatili ang kanilang tradisyunal na kaalaman at mga gawain. At maaari tayong matuto nang marami mula sa kanila.
Sa katunayan, ang kaalamang katutubo ay makakatulong upang lutasin ang marami sa ating mga suliraning pangkalikasan. Ayon sa World Bank, 36 porsyento ng natitirang mga buo at di-nawasak na kagubatan ng mundo ay nasa mga lupa ng mga katutubong tao. Bukod dito, sa kabila ng pagiging 5 porsyento lamang ng kabuuang populasyon ng mundo, pinoprotektahan ng mga katutubong tao ang 80 porsyento ng natitirang biodiversity ng mundo.
Sobrang pinahahalagahan nila ang ating kapaligiran dahil dito sila nakatira. Sa Sitio Calauit, isa sa mga batang nakausap ko ay nagsabi na siya ay kabilang sa mga regular na nagsasagawa ng reforestation ng mga bakawan. Palagi niyang sinasabi na sinabi ng kanyang mga magulang na ang kanilang kaligtasan ay nakadepende dito.
Ayon sa United Nations University (UNU), ang malapit na ugnayan ng mga katutubong tao sa lupa ay nagbigay sa kanila ng mahahalagang impormasyon na ginagamit nila ngayon upang makabuo ng mga solusyon upang makayanan at mag-adapt sa mga pagbabagong dulot ng global warming. Aktibo nilang ginagamit ang kanilang tradisyunal na kaalaman at kasanayan sa kaligtasan upang subukan ang mga tugon sa pagbabago ng klima.
Halimbawa, ang mga katutubong tao sa Guyana ay lumilipat mula sa kanilang mga tahanan sa savanna patungo sa mga lugar ng kagubatan tuwing tagtuyot at nagsimula nang magtanim ng kasava sa mga basang floodplain na masyadong basa para sa ibang mga pananim.
Pati na rin sa aspeto ng napapanatiling pamamahala ng basura — halimbawa, sa Ghana, ginagamit nila ang mga makabago at tradisyunal na pamamaraan tulad ng pag-compost ng mga organic na basura mula sa pagkain upang makatulong sa pamamahala ng basura. Mayroon din silang sistema ng muling paggamit ng mga materyales, tulad ng paggawa ng mga kurting lubid at mga ladrilyo mula sa mga recycled na plastik.
Bukod dito, ang pagsasama ng tradisyunal na karunungan at mga bagong teknolohiya ay magbubunga ng mga napapanatiling solusyon sa parehong mga alalahanin ng mga katutubong komunidad at ang ating pangkalahatang mga isyu sa kapaligiran.
Halimbawa, ang paggamit ng mga GPS system ng Inuit upang mangalap ng impormasyon mula sa mga mang-uugnay, na pinagsama sa mga siyentipikong pagsukat upang lumikha ng mga mapa na gagamitin ng komunidad. Isa pang halimbawa ay sa Papua New Guinea, kung saan ang kaalaman ng mga Hewa tungkol sa mga ibon na hindi tatanggap ng pagbabago sa kanilang tirahan o pinaikling fallow cycles ay naitala sa isang paraan na kapaki-pakinabang para sa mga layunin ng konserbasyon.
May lumalaking interes sa kaalaman ng mga katutubong tao dahil sa kanilang malalim na koneksyon sa ating kapaligiran. Kailangan natin ang kanilang karunungan, karanasan, at praktikal na kaalaman upang makahanap ng mga tamang solusyon sa mga hamon sa klima at kalikasan.
Ang landas patungo sa hinaharap ay ang paggamit ng inobasyon ng mga katutubong tao. Magtulungan tayo upang bumuo ng mga solusyon gamit ang tradisyunal na karunungan na pinagsama sa mga bagong teknolohiya. Makikinabang tayo mula dito at mag-aambag din ito sa proteksyon at pagpapanatili ng mahalagang kaalaman, gawi, at mga sistemang tradisyunal ng mga katutubong tao.