Πάνω από μια δεκαετία πριν, λίγους μήνες πριν την αποφοίτησή μου το 2012, επισκέφτηκα τους ιθαγενείς του Tagbanua στο Σίτιο Καλαουίτ στην Παλαουάν. Ήμουν εκεί για μερικές μέρες και ένα πράγμα που αναρωτήθηκα είναι πώς κατάφεραν να επιβιώσουν χωρίς ηλεκτρισμό, χωρίς σήμα κινητού και με ελάχιστο νερό.
Είχαν ένα σχολείο στο οποίο οι αίθουσες διδασκαλίας ήταν χτισμένες χωρίς κανένα καρφί. Ενδιαφέρον είναι ότι τα μπαμπού και το ξύλο ήταν δεμένα μεταξύ τους με περίτεχνα υφασμένα κόμπους. Η υποδομή της κοινότητας είχε χτιστεί μέσω του γκουλπί-μάνο, μια παραδοσιακή ιθαγενής πρακτική του μπαγιανιχάν.
Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς πώς τέτοιες κοινότητες μπορούν να επιβιώσουν στις μέρες μας. Ενώ όλοι προσπαθούμε να έχουμε τον τελευταίο τεχνολογικό εξοπλισμό, οι ιθαγενείς κοινότητες προσπαθούν να διατηρήσουν τις παραδοσιακές γνώσεις και πρακτικές τους ανέπαφες. Και μπορούμε πραγματικά να μάθουμε πολλά από αυτούς.
Στην πραγματικότητα, οι παραδοσιακές γνώσεις μπορούν να βοηθήσουν στην επίλυση πολλών από τα περιβαλλοντικά μας προβλήματα. Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, το 36% των υπολειπόμενων ατόφιων δασών του κόσμου βρίσκονται στις γαίες των ιθαγενών. Επιπλέον, παρά το γεγονός ότι αποτελούν μόνο το 5% του παγκόσμιου πληθυσμού, οι ιθαγενείς προστατεύουν το 80% της εναπομένουσας βιοποικιλότητας του κόσμου.
Φροντίζουν τόσο πολύ για το περιβάλλον μας, γιατί είναι ο τόπος όπου ζουν. Στο Σίτιο Καλαουίτ, ένα από τα αγόρια με τα οποία μίλησα είπε ότι ήταν από εκείνους που τακτικά πραγματοποιούν αναδάσωση των mangroves. Οι γονείς του του έλεγαν πάντα ότι η επιβίωσή τους εξαρτάται από αυτό.
Σύμφωνα με το Πανεπιστήμιο των Ηνωμένων Εθνών (UNU), η στενή σχέση των ιθαγενών με τη γη τους έχει τους προσφέρει πολύτιμες πληροφορίες που χρησιμοποιούν τώρα για να βρουν λύσεις ώστε να αντεπεξέλθουν και να προσαρμοστούν στις αλλαγές που προκαλεί η παγκόσμια θέρμανση. Χρησιμοποιούν ενεργά τις παραδοσιακές τους γνώσεις και τις δεξιότητες επιβίωσης για να δοκιμάσουν προσαρμοστικές αντιδράσεις στην κλιματική αλλαγή.
Για παράδειγμα, οι ιθαγενείς στην Γκουιάνα μετακινούνται από τα σπίτια τους στις σαβάνες προς περιοχές δασών κατά τη διάρκεια των ξηρασιών και έχουν ξεκινήσει να φυτεύουν ταυροκασάβα σε υγρά πλημμυρισμένα πεδία που είναι πολύ υγρά για άλλες καλλιέργειες.
Ακόμα και στον τομέα της βιώσιμης διαχείρισης αποβλήτων — για παράδειγμα, στη Γκάνα, χρησιμοποιούν καινοτόμες παραδοσιακές πρακτικές όπως η κομποστοποίηση οργανικών αποβλήτων τροφίμων για να συνεισφέρουν στη διαχείριση των αποβλήτων. Έχουν επίσης ένα σύστημα επαναχρησιμοποίησης υλικών, όπως η παραγωγή σχοινιών κουρτίνων και κατασκευής τούβλων από ανακυκλωμένα πλαστικά.
Επιπλέον, η ενσωμάτωση της παραδοσιακής σοφίας και των νέων τεχνολογιών θα παράγει βιώσιμες λύσεις τόσο για τις ανησυχίες των ιθαγενών κοινοτήτων όσο και για τις συνολικές περιβαλλοντικές μας ανησυχίες.
Για παράδειγμα, η χρήση συστημάτων GPS από τους Ινουίτ για να καταγράψουν πληροφορίες από κυνηγούς, οι οποίες στη συνέχεια συνδυάζονται με επιστημονικές μετρήσεις για να δημιουργηθούν χάρτες για χρήση από την κοινότητα. Ένα άλλο παράδειγμα είναι στην Παπούα Νέα Γουινέα, όπου η γνώση των Hewa για τα πουλιά που δεν ανέχονται την αλλοίωση του φυσικού τους χώρου ή τους συντομευμένους κύκλους παραμελημένων εδαφών καταγράφηκε με τρόπο που είναι χρήσιμος για σκοπούς διατήρησης.
Υπάρχει αυξανόμενο ενδιαφέρον για τη γνώση των ιθαγενών λόγω της ισχυρής σύνδεσής τους με το περιβάλλον μας. Χρειαζόμαστε τη σοφία, την εμπειρία και τις πρακτικές δεξιότητές τους για να βρούμε τις σωστές λύσεις στις προκλήσεις του κλίματος και του περιβάλλοντος.
Η πορεία προς τα εμπρός είναι να χρησιμοποιήσουμε την καινοτομία των ιθαγενών. Ας δημιουργήσουμε λύσεις χρησιμοποιώντας παραδοσιακή σοφία συνδυασμένη με νέες τεχνολογίες. Αυτό θα ενθαρρύνει περαιτέρω καινοτόμες τρόπους σκέψης και θα συνεισφέρει επίσης στην προστασία και διατήρηση πολύτιμων παραδοσιακών γνώσεων, πρακτικών και συστημάτων.