top of page
Writer's pictureAnna Mae Yu Lamentillo

Nya be Wòle Hã Wò ŋkɔ Be Yɛ Nɔ Aƒe Me—Ne Wòkpɔ Nu, Metsɔ Asi?


Wòtsɔ nu le wò miaŋlɔ be wòkatãe. Dɔ si le asi na nɔ be woƒe amedzro siwo le wòkɔmɛ—ɖe yi. Menye dɔ ŋu si le asi na wɔ woƒe nyateƒe, menye gbe kple ame, alo amedzro ƒe nɔŋɔŋɔwo o. Gafe siaƒe, gblɔ si nye nyuie la nɔ le wò dzi dzi, eye menyae asi na wòdzɔ aƒee ɖe dzi. Nu vɔ̃ sia nye dzɔm si ɖoɖowo miawo gblɔ asi na wɔ na do, ke ne anyi miawo la, nye dzɔm kple nya ƒe ge. Gake le million amedzro bubuwo le anyigba dzi la, nye nyuie ɖoɖo o—menye be wo hã le woƒe ŋkɔ ŋdi o, gake ke woƒe ƒometɔ la wosrɔ̃.


Le nye NightOwlGPT ŋɔliŋɔla, miawɔ xoxo ɖe nu sia dzi na kpɔ nu ɖe sia dzi kple be wòkpɔ asi na dzɔe aƒe le miaƒe nɔƒe. Ƒometɔwo nye amegãtɔwo siwo wɔ nu le miaƒe dzidzɔ, nudzɔ, kple amedzro ƒe nuwo. Wɔ eƒe nyateƒea ɖe asi le amedzro kple ɖeviawo kple nyateƒea si le dɔ ƒe ɖase siwo wɔ gbe kple anyigba kple dzidzɔ le dziŋkpoewo. Ke le 2023 Ethnologue Report, be kɔkɔe bubu ƒe anyigba dzi ƒometɔ si nye 7,164 wɔ, nye 3,045 ƒometɔ si wogɔ̃ ge le dzɔa ƒome dzi. Kpɔ nyuie nye nye wò hã dɔm la, ke nye dukɔ ƒe ge, nye mia nyateƒea kple dzɔ kple dzidzɔ.


Ɖeƒe si ƒometɔ ƒe srɔ̃wo nye menye nu vɔ̃ gbeawo ŋutɔ o; nye be wòvɔ eƒe dzidzɔwo katã, nyui nyɔnu le dzidzɔ me, kple nusiaɖee siwo mekpɔkpo ɖe hame ƒe nyateƒe me. Ne ƒometɔ srɔ̃ la, eye eƒe nyadzɔwo, hamewo, kple nyateƒewo siwo wɔ le eƒe me srɔ̃ hã. Na dukɔ siwo le wò nɔƒe srɔ̃me ƒe ƒometɔwo, wòtaŋŋɔ la nye kpɔwɔ kple amedzro ɖeke si nɔ. Menye nudzɔvɔwo ŋutɔ o—nye nɔƒe amedzro.


Kɔmputa Gbedodo: Nɔsiŋkɔtɔ Aɖe Le Xoxo ƒe Gbedodo


Le anyigba si nye xoxo dzi, kɔmputa gbedodo le asi na tɔ dzɔŋɔ le ƒometɔ srɔ̃wo me. Le teknɔlɔdzi kɔ gbedodo kple gblɔnudɔ le kɔmputa dzi nye kɔmɛ nyuie, ƒometɔ siwo mekpɔ kɔmputa wɔwo la wɔm ɖe gbe kple kɔmɛ ƒe nu dzi. Kɔmputa gbedodoa sia wɔ nɔsiŋkɔtɔ aɖe le anyigba ƒe dzidzɔme, eye wòkpɔ asi le ƒometɔ siwo wogɔ̃ ge dzi, eye wɔwo srɔ̃ wo nɔ. Ne wòme nya kɔmputa nyateƒea le woƒe ƒometɔ me la, dukɔ siawo srɔ̃ kple nu bubu si kɔmputa xoxo nye.


Kpɔ be wòme kpɔ asi na dɔ internet, social media, alo teknɔlɔdzi si le xoxo dzi ke wòƒe ƒometɔ me nye dzɔdzi. Le million amedzro bubuwo, nye menye kɔsiŋkɔtɔ o—nya woƒe nyuie kɔkɔe siwo miawo wɔ me ɖe asi. Dɔ si nye kɔmputa nyateƒea me le ƒometɔ si wogɔ̃ ge me la nɔwo bubu si srɔ̃ ɖe anyigba dzi, eye nuwo si miawo kpɔ na wɔ asi le ƒometɔ bubuwo dzɔa ŋgɔ.


Ɖeɖiƒe ƒe Nuvɔ̃ Na ƒometɔ Bubu ƒe Ɖeviwo


Aƒetɔwo nya ne nyɔ nyateƒe na kpɔ ƒometɔ si wogɔ̃ ge? Menye be anyigba dzi kple dzidzɔ kɔkɔe nyuie le ƒometɔ bubu si nye global gbeawo be English, Mandarin, alo Spanish o? Nɔnya nyae be, gbeawo sia nye nyuie kple nyateƒea, gake ƒometɔ bubu ƒe ɖevi nye kɔnu si nye xoxo le amedzro ƒe hame me. Ƒometɔ siawo katã nye dzɔŋɔ aɖe siwo mia kpɔ le dzi, eye wòkpɔ nyaŋɔ na kple ɖe asi le anyigba kple nudzɔ.


Ƒometɔwo wɔ nu siwo wɔ le ɖeviwo kple gbe siwo dzɔdzɔ le anyigba dzɔŋɔ, kɔkɔe ƒe nɔɖokɔ, vɔdzidziwo kple nudzɔ dzi le nyuie kple. Ƒometɔ siwo le amedzro ƒe kɔnu me nye kɔkɔe nɔnɔme si wɔ nuviwo le anyigba me—nu si nye nyateƒea kple dukɔ siwo wɔ na gbea bubuwo, eye nye kɔnu si wɔ na miawo katã. Ƒometɔ si wosrɔ̃ la nye be kɔnu si dzɔ le mia nuwo dzi wɔsrɔ̃a bubu, le gɔmesiwo miawo hã nya bubu na wɔ le anyigba dzi.


Tsi me kpɔ, ƒometɔ bubu ƒe ɖevi nye xɔdome kple gbɔdzɔ dzi. Ƒometɔ bubuwo wɔ dzɔ dzɔa si wɔ ɖeviwo kple dzɔ kple nɔƒeviwo, kple nu siwo kpɔa bubu le gbeɖeŋɔme. Ƒometɔ si wosrɔ̃ la nye amedzro ƒe dzɔŋɔ si nɔ dɔ ɖe anyigba dzi, eye nye be miawo le asi na kpɔ gbea xoxo.


Teknɔlɔdzi ƒe Gɔme le ƒometɔ Bubu ƒe Nuvɔ̃me


Ne miaŋlɔ ɖe ɖase sia dzi la, nya nye be mia wɔ asi na kpɔ ƒometɔ si wogɔ̃ ge ɖe nyateƒea me? Teknɔlɔdzi, si nye ɖevi aɖe si ƒe gbeawo wɔ na srɔ̃ ƒometɔ bubu ƒe ɖevi, nye xɔdzɔme aɖe si wòkpɔ asi na kpɔ nyateƒea na. Kɔmputa gbedodo si nye gbea si wòkpɔ asi na nɔƒe nudzɔ dzi, nudzɔzɔ, kple hame ƒe ɖasewo, wòkpɔ asi na wɔ ƒometɔ si wogɔ̃ ge ƒe dzidzɔ le anyigba me.


Nu sia nye le gɔme NightOwlGPT ƒe nɔƒe. Woƒe gbedodo nɔxɔdzɔ le AI si nye xoxo dzi na wɔ nudzɔzɔ le ɖevi dzi kple nudzɔ dzi le ƒometɔ si wogɔ̃ ge. Le gbedodoa sia, mia nɔ asi na kpɔ kɔmputa gbedodo, eye wòkpɔ nu na woƒe nɔƒe ƒometɔwo be wo nya nyuie asi le kɔmputa nyateƒea kple nuwo si gɔƒo le kɔmputa anyigba dzi. Nuwɔwɔ siawo menye ke kpɔ ƒometɔ bubu o, gake wòkpɔ dzidzɔ le dukɔwo dzi le asi kple gbea xoxo.


Tsi me kpɔ, teknɔlɔdzi kpɔ asi na dzra nu kple gɔme ƒe ɖoɖo ƒe le ƒometɔ bubu me. Le audio kple video nyagblɔwo, nyagblɔ dzi, kple gbedodo ɖasewo le nudzɔ dzi, miawɔ nyateƒea si wòkpɔ nyuie ɖo ƒometɔ siawo na amedzro si gbɔna. Nyagblɔ sia nye xɔdzɔme aɖe si nɔ asi na ƒometɔ bubu ƒe ɖase, dzidzɔ, kple nyateƒea le nudzɔ dzi.


Dzidzɔ Dukɔwo ƒe ɖase le ƒometɔ ƒe Nuvɔ̃me


Le nyateƒea me, ƒometɔ si wogɔ̃ ge ƒe kpɔwo menye ke gbeawo si mia kpɔ o—nye be mia dzidzɔ na dukɔwo. Ne ame siwo kpɔ nuwɔwɔ na nɔ le asi na dzra woƒe ƒometɔ kple wɔ asi le woƒe nyateƒea me, wòkpɔ asi kple wɔ dzidzɔ na woƒe hame, ɖo dukɔwo ɖe asi, eye wòkpɔ nyuie be wògbɔ ɖe dzidzɔ le anyigba dzi.


Kpɔ nu si wòle dzidzɔ na amedzro vi si le nɔ asi na wɔ woƒe tsoƒoƒo ƒe ƒometɔ le kɔmputa me, eye wòkpɔ asi na kpɔ wòƒe gbɔna le nu si wòme kpɔ le afi sia. Kpɔ dukɔ si nɔ le kɔmputa gbedodo me na gbɔ woƒe nyadzɔwo, hamewo, kple nyateƒewo le anyigba me. Nuvɔ̃ ƒe asi le ƒometɔ me nye be mia dzra amedzro le asi.


Nukunu: Nɔ Bubu ƒe Ɖɔɖo


Kpɔ be wòli woƒe ŋkɔ ke ŋdi sia. Nudzɔ si nye be wòkɔ nu dzi? Le million amedzro bubuwo, nye menye nya aɖe kɔkɔe o, gake nye nudzɔ ƒe nɔwɔ. ƒometɔ srɔ̃ nye ke srɔ̃ ƒe ŋkɔ, hame kple le dzidzɔ dzi. Eƒe asi le mia katã dzi—governments, nusɔlɔlawo, teknɔlɔdziwo, kple anyigba ƒe amedzrowo—na wɔ nu. Ne mia nyateƒea kpɔ nɔ kple bubu si wɔ ƒometɔ bubu ƒe ɖevi kple kpɔmɔa kɔmputa gbedodo dzi, mia kpɔ asi na wɔ be ame siwo katã wɔwo nyuie, hame katã nyuie, kple ƒometɔ katã kpɔ asi le anyigba dzi.

Le NightOwlGPT, mia nɔ nyateƒea be srɔ̃ wò ŋkɔ nye menye dzɔŋɔ ƒe nua o. Mia katã nɔ asi na wɔ nukunu xoxo—nukunu si ƒometɔ katã, hame katã, kple amedzro katã wɔ asi le anyigba ƒe nyagblɔme.oice doesn’t have to be the end of the story. Together, we can write a new chapter—one where every language, every culture, and every person has a place in the global narrative.

0 views
bottom of page