ተወላጅ ሕዝቦች በዓለም ህዝብ የ5% ብቻ ናቸው፣ እንደኛም በማህበረሰብ ውስጥ በጭካኔ የተያዙ ክፍሎች ውስጥ፣ የባህላዊ እውቀትና ልምዶቻቸው ለዓለም በችግኝ ችግኝ ሀሳቦች ምንጮች እየተለዋዋጩ ናቸው።
ከባለፉት ከዘመናት በሚከተሉ ጊዜያት፣ የተወላጅ ሕዝቦች ፍላጎታቸውን በመከላከል፣ መብቶቻቸውን በጥገኝነት እንደሚገደሉና በግፍ ማስተካከያ እንደሚገጠሙ፣ በቀላሉ ከተወላጅ ሕዝቦች ወደ እኛ እየቀረበን እንደምንያውቃለን ይቀጥላል። ምክንያቱም ነገሮች ከባድ ሲሆኑ፣ እኛም የምንፈልገው ለመመለስ እንደምንፈልግ በመሰረታዊ ሁኔታ ለመመለስ እንደምንረዳ እንደምንረዳለን እንገናኝራለን።
ብዙ ዓመታት አሁን በክሊማቲ ለውጥ ስለምንወጣ፣ ይህም ለምግብና ውሃ ደህንነት፣ ባህላዊነትና ሕይወት ራስ የሚጎዳ የአለም ክርስትና በመሆን ይገምታል። የዱርን እና የኢኮሲስተሞችን ዝቅተኛነት፣ የእኛ ራስ እንደተሰሩ በፍጥነት ማዕከላዊ ለውጥ ስለምንለካ፣ የወደፊት ትውልዶች እነዚህ ተፈጥሯዊ ሃብቶች ብዙ የሚኖሩበት ሊሆን ይችላል።
ብዙ ከኛ ሰዎች በዘመናዊ ከተሞች ውስጥ ለመኖር ተመርጠናል፣ ደግሞ ተወላጅ ሕዝቦቻችን ከተፈጥሮ ጋር በመገናኘት እንደምንቀላቀላቸው እንደምንተው እንደምንገምግማለን። እኛ እንደ እናቱ ምድር ሀረግ ሲሆን እነሱ ከአካባቢያዊ አካባቢ ጋር የጋራ ግንኙነት እየተገነነነ ናቸው። እና ተፈጥሮ ጭንቀቱን በመነጽር፣ የግልጽ ምልክቶችን የሚያዩ ተወላጅ ሕዝቦች ናቸው፣ ምክንያቱም የተፈጥሮ አካባቢያዊያን በተስተናጋጅ ሁኔታ እየተማሩ ናቸው።
እንደ እውነት፣ ዓለም ቀሪ ባህላዊነት የ80% በተወላጅ ሕዝቦች የተጠበቀ ነው። አንድ ሰው ለ5% ብቻ ከህዝብ ይሁን ቢሆንም፣ የተፈጥሮ አካባቢን ለመጠበቅና ለመጠብቅ ብዙዎቹን ያስተዋወቃሉ። እንደነርሱ ከሌለ እኛ ከራሳችን ትርጉም እንደምንጠጣ፣ የግልጽ እብድ እንደምንያገናብራለን በተለያዩ ሃይማኖቶች ይወዳድራል።
በፊሊፒንስ፣ Ethnologue መሰረት ላይ በአሁኑ ጊዜ ሁለት ቋንቋዎች ከተጠፋ ናቸው፣ ይህም Ethnologue መሰረት ላይ እንደማይጠቀሙና እንደማንም ከእነዚህ ቋንቋዎች ጋር የተያያዘ የብሔራዊ መለኪያ ስሜት አይኖርም። ይህም ቋንቋ በሞት ሲያስተናግድ፣ የተወላጅ እውቀት ስርዓቶችና ልምዶች በእሱ ጋር እንደሚጠፉ አንደኛ ሁሉም ስርዓቶች እንደሚጠፉ ተነግሯል።
UNPFFI በመንገድ፣ በመነሻው እንደ ተለዋዋጭ አይነት እንደምን አሳብ በመሆን ተወላጅ ቋንቋዎች እንደ አንደኛው የመነሻዎች አካል፣ ዓለምን እይታዎችና ራእይ እንደምን ተግባራዊ ሆነው እንደምን አስፈላጊ ናቸው ይገልጻል። እንዲሁም የባህላዊ ቋንቋዎቻቸው እንክብካቤ እንደምን አስፈላጊ ናቸው እና የራሳቸውን እርካታ ማስተናገድ እንደምን አስፈላጊ ናቸው ያስታውሳል።
የዩናይትድ ኔሽን ማንበር በተወላጅ ሕዝቦች መብቶች ላይ (UNDRIP)፣ በዓለም አቀፍ ደረጃ የተወላጅ ሕዝቦችን መብቶች ለማስጠበቅ በጣም አስፈላጊ የሆነ አንደኛ ስምምነት ነው። እንደምንም ቋንቋዎች የተወላጅ ሕዝቦች ቋንቋዎቻቸውን እንደገና ማስተካከል፣ መጠቀም፣ ማብቀልና ለወደፊት ትውልዶች ለማቅረብ መብት እንደምን ይወዳድራሉ፣ እንዲሁም በራሳቸው ቋንቋዎች የትምህርት ስርዓቶችን እና ሚዲያ ማስተናገድ እንደምን ይችላሉ፣ እንዲሁም በራሳቸው ቋንቋ የትምህርት እንዲያገኙ እና በራሳቸው ቋንቋ ትምህርት እንዲያገኙ ትችላላቸዋለች።
ፊሊፒንስ፣ UNDRIP የተፈረመች ስምምነት፣ የእኛን እናት ቋንቋ የተመሰረተ ብዙት ቋንቋዊ ትምህርት (MTB-MLE) ፕሮግራምን አከተለች፣ ይህም በመጀመሪያ በትምህርት ቤት የመምህራን ቋንቋ ወይም የመጀመሪያ ቋንቋ እንደ አሰልጣኝ ቋንቋ ተጠቅመዋል። በእሱ ማስተካከያ ውስጥ ችግኝ እንደሆነ ቢኖርም፣ ፕሮግራሙን ለማሻሻል ማስፈራረት አለብን፣ እንዲሁም ቋንቋዎቻችንን ብቻ ለማስተናገድ ሳይኖረው በመጠቀም እንዲሁም ለማስተላለፍ እንዲያደርጉ በማድረግ እንዲሁም በተለዋዋጭ ትምህርት እና ስለሚያሻሽሉ እና በተማሪዎች ውስጥ የኩሉ እንቅስቃሴ እንዲሰጥ አስፈላጊ ነው።
ከሌሎችም ፕሮግራሞች ጋር፣ በተለያዩ እንደ Komisyon sa Wikang Filipino (KWF) የተነሳ ብዙ ፕሮግራሞች የተወላጅ ቋንቋዎቻችንን ለመንሳት እንደሚፈልጉ እንደሚታወቁ፣ በትምህርት ጽሁፎች ውስጥ የተወላጅ ቋንቋዎችን ለማስተዋል፣ ከባል ሚናዎች ጋር ቋንቋዎቻችንን ለማስተካከል በማድረግ ማገዝ ለማግኘት፣ ለማስተናገድና ለማስተናገድ ሴሚናሮችን ለማደራጀት የሚፈልጉ ናቸው። እንዲሁም የፊሊፒንስ ቋንቋዎችን የሚናገሩበትን Atlas ng mga Wika ng Filipinas በመምረት አንደኛ የሚናገሩበትን ቋንቋዎችን ይተረጉማሉ።
የተወላጅ ቋንቋዎቻችንን ማስተናገድ እጅግ አስፈላጊ ነው። ነገር ግን፣ እንደምን ያለ፣ እንደማንኛውም እንደማንም እንደማንኛውም ያለ፣ ከማስፈልጋችን ቋንቋዎችን ከሞት መከላከያ ማድረግ ብቻ አይደለም። በተለይም በተጨማሪ እንደ ቃል ሲሆን በጽሑፍም እንደሚሆን እንዲሁም በተወላጅ ቋንቋዎች ማጠቃለያ ብቻ ሳይኖረው ማስተናገድ ያስፈልጋል።
በተጨማሪም፣ በዚህ ዘመን የቴክኖሎጂ እድገት ውስጥ፣ በተወላጅ ቋንቋዎች የሚጠቀሙ የዲጂታል መሣሪያዎችን እንደምን በተግባር ማስተዋል አለብን፣ ምክንያቱም ቋንቋ ማስተናገድ ከሚቀጥሉት ሥራዎች እንደምን ይሻላል። ቋንቋ እንደምን ተስፋ የማይቀለጥ እንደምን የማስተናገድ ሥራ ይደረጋል። ቋንቋዎቻችን ድምፅ ለማድረግ ሁሉንም እድል ማግኘት አለብን።
በOne Young World Indigenous Youth Day፣ በ100 ተወላጅ የወጣት አመራሮች የተጋለጡት የእንቅስቃሴ ስሜት በግልጽ ነበር። ቋንቋችን ከቃላት በላይ ናቸው። እነሱ ማን እንደኛ እንደሆኑ እንደ ታሪካችንና እንደ ወደፊታችን ናቸው። በኤአይ ኃይል በመጠቀም፣ እነዚህን ቋንቋዎች ብቻ ሳይቀየሩ እንዲሁም በየአለም በብዙ ቋንቋዎች ውስጥ እንዲበቃ እንደምንረዳቸው እንደምንረዳቸው እንዲኖሩ እናረጋግጣለን።
ቴክኖሎጂ ኔውትራል ነው። እኛ የምናወራበትን ቅድሚያ ያሳያል። ተለዋዋጭነት፣ ባህል እና የሰብአዊ ቅርሶችን እንደምንከብር፣ ቋንቋዎችን ከማይጠፉ በፊት ለመከላከው ኤአይ መጠቀም አለብን። ወደፊት ብዙ ቋንቋዎች ይናገራሉ፣ እና ኤአይ እነሱ ሁሉም ድምፅ እንዲኖራቸው ያረጋግጣል። ማንኛውም ከነማንኛውም እንዳይቀለጥ፣ ያንን ሁሉ እንዳይዘልሉ እንኳን እንድንደግፍ እንልናለን።