ፊሊፒን የኮንስቱቹሽን የከተማ ነጻነት የወይዘርነት ፣ አስተያየት እና እንቅስቃሴ ያቀርባል። እነዚህ ከአለም ዙሪያ የሚወጡ በኮንቨንሽን ማቅረብ ይታወቃል፣ ይህ የሥርዓት እና የፖለቲካ መብቶችን የሚጠብቅ ነው፣ እንደ ነጻነት የወይዘርነት እና የመረጃ ነጻነት።
እኛ እንደ ወንጌል በቃል ወይም በጽሁፍ ወይም በአርት መንገድ ሃሳባትን እና አስተያየቶቻችንን ማቅረብ እንችላለን። ነገር ግን የሚያሳለቅ ቋንቋዎች በተቀጥለ እንዲጠቀሙ እና እንዲንቀሳቀሱ የማንቃቃ መብት እንዳነሳው ይታወቃል።
አስተያየት በዩናይትድ ንግሥታት የአማርኛ ሕዝብ መብት አስተያየት ሥነ-ሥርዓት ለሕዝብ መብት እንደሚያሳየው፡ “በአንድ ቋንቋ መነገር የሰው ማህበረሰብ ማህበረሰብ ደረጃ እና እምነት ወደ ትምህርት ነበር ይኖር።”
የአንዱን እምነት ለማቅረብ ዕድል ከማይኖር ወይም የራስ ቋንቋ አጠቃላይ እንደሚያደነግጥ ሲሆን፣ የሰው ተወላጅ መብቶችን ያንጻ የማይቻል መሆን—ይህም ምግብ፣ ውሃ፣ መኖሪያ፣ ጤናማ አካባቢ፣ ትምህርት፣ ሥራ ያሉት መብቶች ይጨምራሉ።
ለአገሬው ተወላጆች ይህ ደግሞ ሲታገልላቸው የቆዩትን ሌሎች መብቶች ማለትም ከአድልዎ ነፃ የመውጣት፣ የእኩል ተጠቃሚነት መብትና አያያዝ፣ የራስን ዕድል በራስ የመወሰን መብት ወዘተ የሚነካ በመሆኑ የበለጠ ወሳኝ ይሆናል።
ከዚሁ ጋር በተያያዘ የተባበሩት መንግስታት ጠቅላላ ጉባኤ እ.ኤ.አ. 2022-2032 አለም አቀፍ የአገሬው ተወላጅ ቋንቋዎች አስርት (IDIL) ብሎ አውጇል። አላማውም "ማንንም ወደ ኋላም ሆነ ከውጭ ማንንም መተው" እና ከ2030 የዘላቂ ልማት አጀንዳ ጋር የተጣጣመ ነው።
ዩኔስኮ የ IDIL ግሎባል የድርጊት መርሐ ግብር ባቀረበበት ወቅት፣ “የቋንቋ አጠቃቀም፣ ሐሳብን የመግለጽ እና ሐሳብን በነፃ የመግለጽ መብት እንዲሁም ራስን በራስ የመወሰንና በሕዝብ ሕይወት ውስጥ ያለ አድሎአዊ ፍርሃት የመሳተፍ መብት ቅድመ ሁኔታ ነው” ሲል አስምሮበታል። አካታችነት እና እኩልነት ክፍት እና አሳታፊ ማህበረሰቦችን ለመፍጠር እንደ ቁልፍ ሁኔታዎች።
የአለምአቀፍ የድርጊት መርሃ ግብር በአገር በቀል ቋንቋዎች በህብረተሰቡ ውስጥ ያለውን ተግባራዊ ወሰን ለማስፋት ይፈልጋል። የአገሬው ተወላጅ ቋንቋዎችን ለመጠበቅ፣ ለማደስ እና ለማስተዋወቅ የሚረዱ አስር እርስ በርስ የተያያዙ ጭብጦችን ይጠቁማል፡ (1) ጥራት ያለው ትምህርት እና የዕድሜ ልክ ትምህርት፤ (2) የአገሬው ተወላጅ ቋንቋ እና እውቀትን በመጠቀም ረሃብን ለማጥፋት; (3) ለዲጂታል ማጎልበት እና የመግለፅ መብት ምቹ ሁኔታዎችን መፍጠር; (4) የተሻለ የጤና አቅርቦትን ለማቅረብ የተነደፉ ተገቢ የአገር በቀል ቋንቋ ማዕቀፎች፤ (5) የፍትህ ተደራሽነት እና የህዝብ አገልግሎቶች አቅርቦት; (6) የአገሬው ተወላጅ ቋንቋዎችን እንደ ሕያው ቅርስ እና ባህል ማቆየት; (7) የብዝሃ ሕይወት ጥበቃ; (8) በተሻሻሉ ጥሩ ሥራዎች አማካይነት የኢኮኖሚ ዕድገት; (9) የሥርዓተ-ፆታ እኩልነት እና የሴቶችን ማብቃት; እና፣ (10) የሀገር በቀል ቋንቋዎችን ለመጠበቅ የረጅም ጊዜ የመንግስት-የግል ሽርክናዎች።
ዋናው ሃሳብ የአገሬው ተወላጅ ቋንቋዎችን በሁሉም ማህበረ-ባህላዊ፣ኢኮኖሚያዊ፣አካባቢያዊ፣ህጋዊ እና ፖለቲካዊ ጎራዎች እና ስልታዊ አጀንዳዎች ላይ ማቀናጀት እና ማስተዋወቅ ነው። ይህን በማድረግ፣ የቋንቋ ቅልጥፍና፣ የቋንቋ ተጠቃሚነት መጨመር እና እድገትን እንደግፋለን።
ዞሮ ዞሮ፣ ተወላጆች እንዳይፈረድቡ፣ እንዳይገለሉ ወይም እንዳይረዱ ሳይፈሩ በመረጡት ቋንቋ ሀሳባቸውን የሚገልጹበት አስተማማኝ አካባቢ ለመፍጠር መትጋት አለብን። ለህብረተሰባችን ሁለንተናዊ እና ሁሉን አቀፍ እድገት ወሳኝ የሆኑትን አገር በቀል ቋንቋዎች መቀበል አለብን።