Иаҳгәыдыскылан, шәара бжьы еиҳа ишьҭырхыр алшо — ишԥазышьҭыхуеи?
Ахаҵаршәрагьы акраҵанакуеит, шәара хшыҩзышьҭра мҩаԥыргозар, шәара ижәдыруа абызшәа ахархәара мап анацәкра аҭаххоит — убри еиҳа ихьанҭоуп. Ажәеимадара ахархәара аганахь ала, абызшәақәа рҿы ахьаҵашьа змоу ауадаҩра сара схахьы исыԥхьоит.
Ус исыԥхьаӡоит, аӡәы абызшәа ахыхьчара аҭахрахеит. Ажәа ианацәхәа, насгьы аҧсуа ажәабжьқәа зегь иреиҳау аҵакы змоу, аӡәы игәалашәараҿы акрыдырҵоит. Ианаамҭоу аҭакԥхықәра ануадаҩхо, аԥсы ахыҵра зықәныҟәо абызшәақәа шьҭахьҟа ихьчатәуп.
Ианаамҭоу Адунеизегьтәи Еизара абызшәақәа рыхьчаразы аҳәамҭа аԥнаҵеит: ауадаҩрақәа ракәын изыздырхо, 95% реиҳау абызшәақәа рышьҭахьҟа рыдҵара аҭахуп ҳәа. Уи зегьы хәарҭарада, аиҵарра згәыдуххаз ауаа рымацара иреиҵам алшара иоур. 4 000 рҟынӡа абызшәақәа, абызшәа ахыхьчара ахарштәразы, ихьчамкәа еиқәнархоит. Адунеи зегьы аԥхьаҟа ишьҭнахуеит.
Филиппин аҿы, абызшәақәа хԥа зеиԥш ҳарак иаҵәаӡам, Ethnologue ишаҳәо ала, урҭ ахархәара рымам, насгьы ауаа урҭ абызшәақәа ирҳәашьа иацу аетникатә хаҿсахьа рмаҷуп. Аха еиҳа ихьанҭоу, абызшәа ԥсра ианалагала, милаҭтә ирызҳауа абызшәа адыррақәа насгьы ақьабзқәа системас иҟоурыжьуеит.
ААУ (UNPFFI) иаҵанакуа иазгәанаҭоит, абызшәақәа аимадара амҩаԥгара акәзаргьы, милаҭтә еидкылара рхаҿсахьа, рдунеихәаԥшышьа насгьы рҭоурыхтә рӷьырак аҵакы змоу. Абызшәа ахыхьчара ихадароу акультура ахьеилаҳәартә еиԥш иашоуп, насгьы ари ахатәра арҳаразы ахатәтәи аҭакԥхықәреи амоуп.
Еиду Адунеизегьтәи Аиҳабыра Адунеизегьтәи Милаҭтә Еидкылара Абызшәақәа рзы аҳәамҭазы (UNDRIP), абызшәа ахыхьчареи насгьы милаҭтә хатәра арҿиареи адунеизегьтәи аҳаракыраҿы ишахәҭоу рылшарақәа иацнаҵоит.
Иазгәаҭоуп, милаҭтә еидкылара ауаа рнапы ианҵатәуп абызшәақәа рырҿиара, рыҽрыԥсахра, насгьы аҿар рнасыԥҵараҿы иагьырҵо, насгьы абызшәақәа рыҵакы ахарштәразы рхатәы аҵарадырра рыларҵәара аҭахны иҟоуп. Иареиҳаны, хатәы абызшәақәа рыла аҵара аҭара рҵарадырра ахархәара иҭалоит.
Филиппин, UNDRIP-а алахәылак аҳасабала, аиҵарратә абызшәақәа рашәаҵаразы апроект Mother Tongue-Based Multilingual Education (MTB-MLE) аднакылеит, абызшәа хәыҷқәа ирхьыԥшу ауаажәларра аҵарадырра зызнагоз ахырхарҭақәас. Ахархәара зылшо азҵаарақәа ирԥырхагоуп, аха ҳара агәыӷра ҳмырӡроуп ари апроект аизырҳара ахьӡхырго, уи аҽаԥсахрақәа иазааигәахарц, абызшәақәа рыхьчаразы ақәҿиара аарԥшуа. Иарбанзаалак аҵыхәтәантәи аԥышәарақәа рыгымзаргьы, иагьрыхәышәтәуеит аҿар абызшәақәа рыҵак ахарштәра азымшәшәо.
Иҵегь аахәарақәа рзы Komisyon sa Wikang Filipino (KWF) иаадырԥшит апроектқәа ауаажәларра рҿы иарбанызаалак аԥҟарақәа ирыцхраауеит. Уи иагьрыхәрақәа рыдаҟьақәа, апартниорцәа рымадара абызшәақәа рыдокументациа абзоуразы, насгьы абызшәақәа рыхьчаразы асеминарқәа рыиҿкаара. Иаҳҳәап, Atlas ng mga Wika ng Filipinas, аҳра азыԥсахуа абызшәақәа рыкьыԥхьра ҳазгәарҭоит.
Милаҭтә абызшәақәа рыдокументациа зегьы рыла аҵакы аҳасабала аҵанакуеит, аха ари мап анацәкра аҭахӡам ҳабызшәақәа рыԥсахра иҿагылоу аусушьақәа рыздыруазар. Ашәахәра, иара убас аԥшӡара, абызшәақәа рмҩаԥгашьа ахьымҩаԥгалоит.
Атехнологиатә аамҭақәа рҿы, ИИ насгьы адигиталтә амаругақәа ахархәара аҭахуп милаҭтә абызшәақәа рыларҵәара иазааигәахарц. Абызшәақәа ҳзышьақәгылаз рхарштәра зҭахны, ҳаргьы зегь ҳалахәуп аҳаҭыр дышәҵатәу. Ҳабызшәақәа зегьы, ҳара иаҳтәу адгьыл аҿы, адунеизегьтәи анымариақәа рахь иаанымхароуп.