Иахьа, дунеизегьтәи аиҿцәажәарақәа рҿы, искусственнатә аинтеллект (ИИ) ҳәа ирдыруа абаҩхатәра аҳәаақәа амам. ИИ аганқәа ирхылаԥшуеит, аимадара аԥырхагақәа ирҿагыло, насгьы адунеи аҿы аиҿцәажәарақәа рырҿиара аусуреи инамаданы ишьҭнахуеит. Аха, ИИ еиҳа ицоит ҳәа иаҳҳәозар, адунеи 7 000 абызшәақәа рацәаны ԥсы ахыҵуеит. Карәй-а аекнолингвистикатә гәыԥ ахьалахәылак аҳасабала Филиппин аҿы, ари ауадаҩра сара схаҭа сахьцәажәоит. Ҳабызшәа, егьырҭ еиҵароу абызшәақәа реиԥш, аԥсы ахыҵра аганахь ала аҭыԥ амоуп. ИИ абаҩхатәра аҳәаақәа амам, нас абызшәақәа рыхьчараз азхьаԥшра аҟара, избан иҟоу аиԥшымзаара?
Абызшәақәа аԥсы ахыҵра азы акоронавирус
Иахьазы, адунеи 7,000 абызшәақәа рҟынтәи 40% иреиҳауп ашәарҭара иҭагылаз, насгьы аԥсы ахыҵыр алшо абызшәақәа маҷӡам ашықәсқәак рыҩнуҵҟа. Ари апрооблема иахьала ирхаҿым абызшәақәа маҷк рзы акәымкәа, адунеизегьтәи аиҵарратә абызшәақәа зегьы ирызныԥшуеит, ишиашоу ала Карәй-а абызшәа, насгьы Байбаин — Филиппин иалоу ажәытә ажәабжьтә урысшәатә хышәқәа аҵыхәтәантәи агәрагарақәа ирхалеит.
Уахи-ҽни, сара Монреаль, Канадатәи аҿы имҩаԥысуаз One Young World Indigenous Youth Day аҿы ацыԥҵәаха злаз аҿар рлидерцәа рыҩныҵҟа алахәылаҩыс сыҟан, The Brandtech Group ахарштәраҿы Impact AI Scholar ҳәа ҳанысхалеижьҭеи. Сазхәыцит ари ауадаҩра ду акырӡа иакәзаргьы ахшыҩзара аҵак аҟамхара. Ажәытә абызшәақәа рызхьаԥшра, Ҭырқәтәылантәи, Африкантәи, Еиду Америкаҿы рҟынтәи аҿар рбызшәақәа рыхьчара акрызҵазкуа ишыҟаз аилкаара ду инаҭон. Ари апрооблема аҳәаақәа ирҭыҵны иҟоу акультура ахыхьчара иазку агәра ганы иҟан.
Сара санхоз Қарәй-а ҳҭагылазаашьа, ари аҩыза ауадаҩра акырӡа ирзыԥшуп. Аҿар рхы иақәыршәаны анымариоу абызшәақәа — афилиппин насгьы англыз — рхы иадырхәо аамҭа иалоуп. Ҳабызшәақәа рыхьчара анырра рылшо арҿиарақәа аԥхьаҟа ииашоу амҩа аԥҵароуп, абри аҩыза аганахьала, иара Байбаин абызшәагьы, аполониатә аамҭа аҵыхәтәан инаркны идырҟьаз акультура иаҵанакуеит. Ари апроблема ашьҭыхраҟны, ИИ амчхара еиқәырхаразы алашара ҟанаҵароуп.
ИИ абызшәақәа рыхьчара: Аҿыцра ацхыраара
Ианаамҭоу аиагарақәа насгьы хазы игоу аимадара амаругақәа ахархәара ззыҟамло абызшәақәа рзынхара ахылԥшра арҭоит. ИИ, асахьақәа рацәа ишьақәныҟәызго, аформақәа реилыркаауа, насгьы аԥсы ахыҵра ззыԥшу абызшәақәа рыдырра рыҿиара иаҿагылоит.
NightOwlGPT еиԥш иҟоу аплатформақәа ари амҩа иқәуп, ԥсра ззыԥшу абызшәақәа рзы ианаамҭоу аиагара, аинтерактивтә аҵара амодульқәа, насгьы акультура аҵакы рыла ирырҭоит. Қарәй-а абызшәа, Байбаин иеиԥш иҟоу абызшәақәа рзы, ИИ амчхара ихьчатәуп абызшәақәа арыцқьаразы, насгьы адунеизегьтәи аилазаарақәа рахь иаадырԥшыртә еиԥш. Ари абызшәақәа ацхыраара ахылҵуеит насгьы ацифратә аамҭахь аиуара ихыԥхьаӡоуп.
Искусственнатә аинтеллект (ИИ) абызшәақәа ԥсра иахьыԥшу аидарахь еиҭарго амчқәа аҵак ду амоуп, урҭ иахьагьы хәы змаӡам аԥеиԥш ахь иаанхарц. ИИ ахархәарала, иуадаҩу абызшәақәа ацифратә ҭҵааратә аматериалқәа рыла еиқәыршәар, насгьы азҿлымҳара змоу аҿар рзы атехнологиатә аплатформақәа рыла иахьрылахәыртә иҟоуп. ИИ амчхара аԥсра ззыԥшу абызшәақәа аԥсҭазаара ҿыц риҭоит, ари абызшәақәа ажәытә гәаларшәарҭа ҳәа мацара измаанхо, аха иахьатәи аҭҵаарақәа рҿы аҵакы змоу аиҿцәажәарақәа рганахьала ирхацнаркуа амчхара аарԥшуеит.
Аҳәаақәа реилгара: Избан абызшәақәа рыхьчаразы азеиԥшра иацмазар
ИИ аҭыԥқәа насгьы аамҭа реилашьа иахахьыԥшым еиԥш, абызшәақәа рыхьчаразы аусурақәагьы ируакуп иарбанызаалак ҳәа. Иахьа, ацифратә аамҭаз, 300-ҩык иаҵам ауаа еицырдыруа абызшәақәа реиԥш ирҿарҵоит, уимоу, амиллионҩыла рҟынӡа инагоит. Адунеизегьтәи ацифратә ландшафт, ИИ иадырҳәало, абызшәақәа рыхьчаразы иҟарҵо аусурақәа аҵакы рацәаны иахыҵәоит.
ИИ ала аҭаххьыԥшымра иреиҳау амчхара, уи иара ахкқәа рҿы агәцаракра азеиԥнаҵоит. Асиа еиҵароу абызшәақәа ИИ ахархәара изаанаго, абызшәақәа рхы иадырхәо рырҿиара иацнаҵоит, уи иалшахо абызшәақәа рыццакыра иҭацәхо иҟалараны иҟоуп. Ари, милаҭтә абызшәақәа иагәылоу аԥхьахәқәа рырӷәӷәара иацнаҵоит, реиҭашьақәыргылара иаразнак аҿиара ианаҭар алшоит.
ИИ иара убас абызшәақәа рыхьчараз аиндаҭлара аиҿкаара иацхраауеит. Амилаҭтә еидкылара ирацәаны ацифратә амаругақәа рыцхыраарала абызшәақәа рдокументациа, насгьы рарҿиара рыҽшнырхьлоуп. ИИ алшарақәа рымч рыла, автоматизациа аҟазшьақәа реиԥш ахархәара иацхраауеит: аиагара, аҭыжьымҭа ашьаҿақәа насгьы аԥсы ахьырҭиуа абызшәақәа рырҿиара. Ари иалагалахоит абызшәақәа рыԥшӡара хьыԥшымра, насгьы ҳԥеиԥш аҟны ихадароу аиҿцәажәарақәа рызнамгарц азы.
Аекономикатә насгьы ауаажәларратә ҭахрақәа
Абызшәақәа рыхьчара акультуратә зҵаарақәа мацара зцәырыргаз усымӡам — ари аекономикатә насгьы ауаажәларратә аҵакы ду аҵоуп. Адунеизегьтәи аекономика аиҿкаара еиҳагьы еихашьо иалагар, абызшәақәа рыҩаӡара ҿиара амҩа иқәҵахоит. Ахәшәтәра, аҵарадырра насгьы адунеизегьтәи арҿиара, абызшәақәа рыла аимадара иааиааразы амчхара аҵак ду амоуп. ИИ ианаамҭоу аиагара ахархәарала, аиҵарратә ауаажәларра рзынхарҭақәа рнапы ианҵалоит, урҭ еиҳа ирзеиӷьу аҭакԥхықәрақәа риҭоит.
Милаҭтә еидкылара реиԥш иҟоу ауаа рзы, Қарәй-а ма Байбаин абызшәақәа адунеизегьтәи аиҿцәажәара иалахәырц ирзеиӷьуп, аҵарадырра, абизнес насгьы ахадара русура амҩа иқәнаҵоит. Ари ала, ҳара иаҳхаҿырбоу адоминанттә абызшәақәа иҳархәыцӡом, ҳара иаҳтәу акультуратә алахәра адунеизегьтәи еиуеиԥшымра иацхраауеит.
Аусурахь ааԥхьара
ИИ ихатәы амчхара ахархәарала ҳара ҳабзазара ҿыц ашьаҭа иацклаԥшуеит, аха ҳазҵаара ҳзаҭнаҵоит: ИИ аҳәаақәа амам, нас абызшәақәа рыхьчаразы ҳаӡбароуп? Адунеизегьтәи аиндустриақәа ацифратә еиқәыршәара ирцаҳауеит, аха убри аан зегь реиҳа ишыбжьахәҭоу абызшәақәа рыхьчареи рыццакыреи рхы иадырхәар алшоит. Ари, уи ала ҳара аидҵара ҳалагоит: аҳәынҭқаррақәа, атехнологиа рырҿиарақәа, насгьы ауаажәларра рнапы ианҵалароуп ари азҵаара аҭакԥхықәра.
One Young World Indigenous Youth Day аҿы 100-ҩык инарзынаԥшуа милаҭтә аҿар рлидерцәа ҳахьӡеибашәа, ауадаҩра ду аԥеиԥш анҳабжьаргылоз сазхәыцит: ҳабызшәақәа мацара ажәақәа роуп ҳәа иҟам. Урҭ ҳара ҳхаҿсахьа ныҟәыргоит, ҳҭоурых, ҳԥеиԥш рхаҿырбагоуп. ИИ амчхара ахархәарала, абызшәақәа рыхьчареи рырҿиареи адунеизегьтәи аҭакԥхықәраҿы аҭыԥ ду ааннакылоит.
Атехнологиа аԥхьа иманшәалоуп. Уи ҳазхәыцуа агәаанагарақәа рҟнытә ашьаҭа рыҭоит. Акоуп, иааӡа иҟоу еиҳау ахшыҩҵак — еиҳау акәакь. Абызшәақәа рыҩаӡараҿы аԥшӡара, акультура, насгьы ауаҩытәыҩса аҭоурых, ари азҵаара аԥеиԥш изоушьуа ацифратә ахәыцрақәа рызеидтәалоуп. ИИ амчхара аусадула, абызшәақәа рдунеи азныԥшуеит — абаҩхатәра рымоуп, ҳара зегьы рзынхара ҳхы иақәиҭтәуп. Иагьырманшәалоуп аӡәгьы хәарҭарада иаанхарц.