Сара сыхьӡ Anna Mae Yu Lamentillo, сареи Карәй-а аекнолингвистикатә гәыԥ алахәылацәа иреиуоуп, Аԥсны аҟынтәи аиҵарратә ауаажәларра дуқәа руак. Сара сыхәыҷраан, сҭаацәа ахархәара рыҭон Карәй-а аԥсшәа сҵарсит, сыҩныҵҟатәи ахатәы ҵасқәа сацнарҵаауан. Аха, сара сҩызцәа зегьы еиқәшаҳаҭра рыманы иныҟәызар изымаан, сыхәыҷратә ҳаиҿцәажәарақәа рыҽрыладырхәуамызт. Англыз насгьы афилиппин абызшәақәа рыҩаӡараҿы анхара-усура иалшоижьҭеи, еиҳа аҿар Аԥсны аҟынтәи аӡбахә зыцәырҵыз аиҵарратә абызшәақәа зегь иреиҳау, мамзаргьы мариара рымазароуп ҳәа ирыԥхьаӡоит.
Карәй-а аԥсышьа азҵаашьа ари маҷк мацара еиҧшӡам. Дунеи аҟынтәи ацифратә ашәышықәса аҵыхәанӡа 95% аԥсшәақәа ахырхарҭара рзымуит ҳәа иршьоит. Абызшәа аԥсышьа, излалацәажәо ахаҿсахьазы ихьаҵазшьа ҳаракны иахыҵәеит. Ари ауаажәларра аԥсышәараҿы, насгьы Карәй-а абызшәақәа рхаҿараҿы аҵакы змоу. Ҳхатәы ҩаӡарақәа аганахь ала, абызшәақәа рыхьчара апрограмма ргылатәуп.
Ҳазҿлымҳау ажәабжьқәа ируакуп, аха агәрагара ҟалоит. Ари азакәан аиԥш ИИ амчхара аҵанакуеит: аҳаракыра ҳхы иадызкыларц ауаажәларратә амчхара иҳацхраауеит. ИИ адкылара анду, абызшәақәа рыԥсы ахырҵәара насгьы иҟалаз реиҭагара инырҵарц алшоит, насгьы иагьаарымҩацыкәа, адгьыл ҿыцқәа рахь аԥсы ахьырҭиуеит.
Адунеизегьтәи абызшәақәа аԥсышьа аҵархара
Абызшәақәа маӡас иҟоу аимадаратә амаругақәа ракәӡам; урҭ акультуратә аҭоурых, атрадициақәа, насгьы адунеи абзиарақәа зну амаҭәақәа роуп. Абызшәа ԥсра аҽазышәара аныҟалалак, ари ауаажәларра адунеи аҿиара еиҳа аҟазшьақәа рымазарц иԥнаҳауеит. Ари зыдкылам аиҵарратә ауаажәларра рзы, адунеизегьтәи абызшәақәа — англыз, испан, ма маинра — рыԥсахра иаԥырхагахоит.
Иахьазы, хымԥада, 3 000 рҟынӡа абызшәақәа ашәарҭара идыргалахьеит, насгьы ҩымзк ахь знык аԥсшәак аԥсы ахиҳәоит. Аглобализациа, амиграциа, насгьы абызшәақәа рыҽеимра ахархәара рыҭара аизҳазыӷьара ҳнапы иану ахахьы ихьчоуп. Адунеизегьтәи еимадара ала, асиа еиҳаны абызшәақәа рҵакыра иаԥырҵо ауаа рнапы ианҵалоит. Ари ҳплатформақәа NightOwlGPT насгьы ИИ амчхара аиҿкаара ахьынӡаҭыӡо ауп.
ИИ: Абызшәақәа рыхьчара аҟны агәыӷра ҿыц
Иарбанзаалак аамҭа аԥсышәара иахысыз, абызшәақәа рыҩаӡарақәеи рыхьчареи ландшафтқәа рыкьыԥхьра акыр ихьчаз аҵарауаа насгьы антропологцәа рзы аус амуит. Иахьатәи аамҭа аҳәара ду ахархәара ақәҵараҿы ИИ аҵакы маҷӡам.
ИИ-хьчоу атехнологиақәа, аҭыԥҳацәа иаҵанакуа аԥсшәа аобзектқәеи насгьы ажәа ицәырҵрақәа рыхьаҵареи рыҿырԥшқәа, ауаажәларра рыҩаӡара иҭыҵыз абызшәақәа рызеиԥш еилыркаауеит. Ари амаругақәа аԥсшәақәа абызшәа аганқәа ртәы еилыркаауеит, азҿлымҳара ҿыц азанааҭтә ҵакырақәа рцәырҵра амҩа иқәнаҵоит.
Иарбанзаалак ари аҟазшьа уаҳаршьуазар, Google-и Woolaroo проект ахархәара аиуит ауаажәларра рыхьчара аҟны. Ари апроект абызшәақәа реиқәаҳара адныҳәалара арҭоит ахархәара знапы иану рхы ирымырхарц. Иахьа, аԥсшәақәа рыхьчаразы ари асахьа аԥарахь ИИ еилыркаауеит, аҭҵаара азымшәшәо ауаа рыҽазыршәоит аԥсшәақәа рыҩаӡара хәыцрыцқьаны ирҳарц.
Ианаамҭоу аиагара насгьы аҵаратә амаругақәа
ИИ ахархәара аҭахуп ари амҩа аҽазышәараҿы: ианаамҭоу аиагара аусхк аҟны абызшәақәа рыҩаӡара ахархәараны иҟоуп. NightOwlGPT еиԥш иҟоу ИИ-хьчоу аплатформақәа абызшәақәа реиагара иеицырдыруа ахырхарҭақәа рымаӡақәа зегьы еилыркаауеит. Карәй-а абызшәақәа реиԥш иҟоу аиҵарратә ԥсҭазаара зуа абызшәақәа рызеиԥш, ари адкылара ауаа рҩыза иназышьҭуеит, насгьы абызшәақәа рҭоурых ҭҵәара иацнаҵоит.
Аиагара иацныруа, ИИ аинтерактивтә аҵарадырра амаругақәа рнырҵәара акгьы аҵакы амам. Абызшәақәа рызхьаԥшра аиҵаррахь ииҳәоу аҭыԥ ахь иагьаарымҩацыцакәа, аҿар рбызшәа еилыркааит. ИИ-хьчоу амодульқәа рылахәхара аҳасаб ала, ауаажәларра рбызшәақәа рыбжьара аимадара иаанартуеит, насгьы ахәыҷқәа рҩыза еилкаара алыршар алшоит. ИИ ахархәара абри амҩаҿы ауаажәларра рыгәрагара ахырхарҭоуп, абызшәақәа рхарштәразы еиҳа иазыԥхьагәарҭаны.
Аԥсшьаҷырақәа рҭоурых аиҭашьақәыргылара
Аԥсышьа зықәныҟәо абызшәақәа рыхьчареи адагьы, ИИ еиқәханы иҟалеит аԥсышьа хьчаратә ԥсахрақәа ирызнышьҭуаз. ИИ амчхара ахархәара хатәрақәа ирзеиҿкаауа, архивалтә материалқәа, аудиофаилқәа, насгьы егьырҭ абызшәадырратә аматериалқәа еилдыркаауеит абызшәақәа аԥсы ихьыз асахьа ҿыц анагӡаразы.
Иарбанызаалак изааидкылоу Wôpanâak Language Reclamation Project АИХ аҿы, ИИ ахархәарала аԥсышьа аиҭашьақәыргылара иацнаҵеит. Ари апроект Wampanoag абызшәа ахатәы ацәажәара ахархәара мап шаҭо аҩныҵҟа ишьҭырххьан, аха ИИ аӡыргара адныҳәаларала, ари абызшәа хәаԥши зегьы рыхьчаратә ҽаӡәырҩы рзы ахәыцра иацнаҵоит. Иахьа, Wampanoag ауаа рыхьчара абызшәақәа рыҽеиҵарц алыршахеит.
Аиҵарратә ауаажәларра реиҿкаара
ИИ имч ду амоуп, уи мацара абызшәақәа рыхьчаразы акәым, аха ауаажәларра еиҵарра рыманы иалоу рбызшәақәа рыхьчаразы алшара рыҭарагьы азынаԥшуеит. Амилаҭтә еидкыларақәа рзы, абызшәа хаҿра ашьаҭас иамоуп. Аха, уи абызшәақәа зегьы еиҵарра рнапы ианҵаахьеит, адунеизегьтәи абызшәақәа рганахь ала анхара-усура иахаршьҭны.
ИИ ари ауаажәларра абызшәақәа рырхиаразы ахархәарақәа рыҭоит. NightOwlGPT еиԥш иҟоу аплатформақәа ИИ амчхара зеиӷьны иаадырԥшуеит, хәыҷык иҟоу, агылара аҟынӡа иахьамҵуа ауаажәларра русура иаздырхиеит. Ари ауаажәларра абызшәақәа рыхьчаразы рзеиԥырҟоит, насгьы иаарԥшуеит. ИИ ауаажәларра ирыҭоит алшара абызшәақәа рыҽеимра иахьырҵо, насгьы аҩбатәи аԥеиԥш ахьӡхырго ахшыҩҵак ауснагӡара иацхраауеит.
Ахыркәшамҭа: ИИ акультура адгылареи амчхара аиҭашьақәыргылара
Искусственнатә аинтеллект (ИИ) зегь рыздырам, аха аԥсшәақәа ԥсра ззыԥшу рыхьчараҟны аӡыргара ахарштәра амоуп. Ацҳа адкылара, аиагара, насгьы аҵарадырратә амаругақәа ахархәарала, ИИ амчхара абызшәақәа ԥсра зқәызгьы реиҭашьақәыргылара алшарақәа раартуеит.
Карәй-а ауаажәларра алахәылак аҳасабала, сара исыдыруеит абызшәа ҳаидентитәра ахьаарҵагылараҿы, ҳҭоурых ҳахьынӡацуп ари ахырхарҭа аԥеиԥш хада анырҵоит. ИИ алшара ҳнаҭоит абызшәақәа рыхьчара, ҳазлацәажәо аҭоурыхқәа, атрадициақәа, насгьы абызшәақәа зыриаааз рхыԥхьаӡара иацҵаны еибыҭартә еиԥш.
Адунеизегьтәи абызшәақәа рыхьчара азы ажәыларақәа рҿы, ИИ аҿиара абзазаратә акультура аанкылара акәымкәа, анырра арӷәӷәара амҩа ианаҵоит. Ари амчхара ала, иҳалшоит аԥсшәақәа ԥсра зқәыз иахьагьы рҽеиҵарц, насгьы урҭ абызшәақәа иаҿыз ауаажәларра рбжьы рыдгыларц.