21-тәи ашәышықәса аҿы, Жәларбжьаратәи амчра арежимқәа ашьклаԥшра иаҭахуп мацара аррамаҵзуратә мчы ма економикатә мчы рыла ишьақәнаргылоу ҳәа акәым. Арҭ алахьынҵа ихацнаркит искусратә аинтеллект (AI) ашьҭрала: атехнологиатә суверенитет. Искусратә интеллекттә системақәа аусқәа рахьтәи аҵакра зегьы рзы ахархәара аҭаразы, арахь иаҵанакуеит ақәыԥшра рыхьчара аҟынтәи адҵақәа руак ажәлартә маҵзурақәа рахь, аҳәара аҳәынҭқаррақәа ихьыԥшымк аартны апроектқәа рԥҵара, рынагӡара, насгьы рапрограмма азин арҭара – аҭахра ишәҟәы атәыла ашәарҭара аплатформа хадакәа ауадаҩра аарԥшуеит.
АИ суверенитет
АИ суверенитет — ари алшара ахәаа жәларык ӷәӷәала рзакәананы абжьыргоу АИ технологиақәа рҿиара атәыла ихатә мчра ала иацхрааларц азы — ари аҵак ду амоуп ажәлар ршьапы аҵаҩра аҟазааразы. Ажәытә ааԥын аидара ахьыҟалоз ишеиԥшу, уажәазы адата алами алгоритмқәеи аӡбарақәа рыдыркылои иныҟәырго аамҭа ҳазааигәахеит, насгьы егьырҭ атәылақәа рыпрограммақәа рыла иҟоу ихәыцуам АИ аплатформақәа ирыдгыло ариски аманы иҟоуп. Ари аҟазшьақәа ириеоит, убри аҟнытә ари ахырхарҭазы ԥсыхәа рымамзарц еиҳа ирацәоу аус рыдыркылароуп.
Уи аҩнуҵҟатәи ацәгьақәа абасеиԥш иҟоу акыр иҵегьы аԥсы ироуа: ахьыԥшымратә системақәа ашәарҭара ахьдырго, аҳәынҭқарра абжа инфраструктура иахәарҭара алшо, иара убас апривациа аҳәоуеиқәшәареи адемократиатә ԥҟаррақәеи риураз аҟәамчра.
Аҽаԥхьара иҟаҳҵо Урыстәыла адгьылқәа еизныҟәылоит: АИ технологияқәа ардатәразы иргәыргало аԥыхра аганахьала аҟәамчратә ԥшшышьақәа аԥырхра. Насгьы, адунеи ахадаратә технологиатә ҳәынҭқаррақәа рыдкылара џьаргьы хәымгахьало иазхәыцтәуп, насгьы АИ технологиа ахархәараҿы амилаҭқәа рҿаԥхьа адата амчразгьы аԥхьа иргылатәуп.
Аҟәаҳәара ажәарра шəхыдшәыларазы
Иҵегьы аҿиара злоу ахыргаратә технологиақәа шəхыгара-артхиара, зықьҩабзиара зеиԥшу ахысцәа рҟынтәи амч ахыхра зызҿлымҳоу аҭагылазаашьақәа рҟынӡа, ахараԥса раԥхьаӡареи аимадара шыҟаҵатәу азы ахысратә системақәа рыҿҳәара амч агонараҿы иазымԥанӡоит. Амилаҭқәа, аинтеллектуалтә системақәа рхақәиҭра змоу, зегьы аиурра мацара аҭаххар иҟалоит шәара аӡбаразы амеханизмқәа рыҿиара аҟны иашамроуп.
Ԥынгыла ҟазҵо аинтеллектуалтә зҵаарақәеи, аполитикатә мааӡазы амассатә ҭагылазаашьа зырӷәӷәо аинформациа акampаниа рхархәарақәеи, насгьы амилаҭ ахылаԥшратә системақәа рыҟны иҟоу аҟазшьақәа рхархәара рыдкылара зылшо ахараԥса збо ашьаҭарақәа, аинтеллектуалтә системақәа рырӷәӷәареи рымацараҿы иашамроуп. Аинтеллектуалтә системақәа рхақәиҭра амилаҭ ахылаԥшра аиурра азымцозар, иашаҵәҟьа агьежьра рыҿҳәара амч ахьыҟоу еилкаатәуп.
Критикатә инфраструктура
Искусственный интеллект аилак ахархәара рымоуп критикатә инфраструктура афырхаҵара аҟны, жәадгьа ашьапылампылтә, атранспорттә системақәа, насгьы аҟыбаҩтә ҳамҭақәа рыҟны. Абри аргыларақәа рхы иадырхәо, иҟаҵоу азеиԥш ҵаҵӷәқәа рхарҳарҭараҿы ацхыраагӡоуп, аха урҭ амчхара ҿыцқәа рымоуп аформа ҿыцқәа. Адунеитә жәларқәа рыцхыраарала иаԥҵоу ИИ системақәа рыҩаӡараҿы аимпериалисттә лагалақәа алыршахар алшоит еснагь иҟоу асервисқәа арцәара алыршара, арҭ аиқәыршәарақәа абизнеси асоциум аиԥҟьарақәа рхацнаркыра.
ИИ асуверенитет иқәныҟәара азықәыӡбоит атәылақәа рынхарҭатә система асуверенитет ампиләшәаразы алгоритмқәеи адатә рлагалақәеи рынагӡашьа. Ари асуверенитет ахархәарақәа изызҳауа ашәарҭарақәа ирызшәаалоит иаагоу ацифрала ахархәарақәа, азҿлымҳареи ахарџьқәеи рыԥсахлара.
Аидгылара аҭбаара
Аинтеллектуалтә арратә иаԥсабара аиура адунеи аиҿкаара аганахьала иаԥшымра зхы иазырхәо ҳәа акзарым. Иаҳхац азгәаҭатәуп, аиашазы, АИ (Иарбанзаалак интеллекти) аҭҵаара инагӡатәра ари аекосистема аиҿкааразы иреиҳау ацхыраара узҭо аҳәынҭқаррақәа рыбжьара аидгылара азхаҵом. Аха, ари аиҿкаара ашьаҿақәа еснагь атрадициатә шьақәзырӷәӷәароуп насгьы аҳәынҭқарра аизҳазыӷьара иазку аусурақәа рҭбаара.
Ауалԥшьақәа еиҿартәу рынагӡара, аинвесторцәа, аҵара зҵо хдыррацәала иԥсабара иаҩызоу раӷьырак амҩаԥгара рымазаара, аполитикақәа рымҩаԥгара аганахьала еснагь иагьалкаауп адгьылҵакыраҿы аџьабаа шәаԥхьатәра. Иҟанаҵо атәылақәа аҩбатәи адгьылҵакыра иацәцаанӡа иҟазароуп иара аинтеллектуалтә зҵазгақәа рыҩнагоу аиқәшаҳаҭра.
Етика ахәшьарақәа
АИ аихьӡара шәкылшареи ҳәынҭқаррақәа рзы акьыԥхь ахылаԥшра шыҟаиҵар шәкылшареи ахәшьара аурц ахылаԥшра рыларҵәара шәкылшареи рхатә ҵасқәеи рҵакқәа ирықәшәо етика азакәанқәа рхархәара алдыршоит. АИ адкыламтәра иахҟьо аилыхра ацәыргара аҟарахьчара аҟынӡа, аус зуа ахархәара рыҭараз алшара ахьыҟо ҳәынҭқаррақәа рзы аинформациа рзинқәа рыхьчараз. Ас иҟазаара аҵак ду амоуп, закон ахархәарҭатә русқәаҿы ма аҳәаақәа рыхьчараз ахархәара иаҵанакуа ауаажәларратә ма аполитикатә азнеишьа ду змоу ахархәарақәа рҿы.
Ашәымҵәарахь аҳәара
Иахьа агеополитикатә ҭагылазаашьақәа рызхьарԥш ӷәӷәаны ишықәгылоу ала, ИА (Artificial Intelligence) ахархәара аганахьала аидеологиатә реидкылара имарианы иҟалом. Адгьылқәак рымаҵ аиқәыршәара зылшо технологиатә рҿаԥҳаразы ихадароуп, ари алшарақәа еиқәышәшәа рыманы рыԥеиԥш азышәҳәара алнаршалоит.
Аҳәынҭқаррақәа имарианы имшынтәуп аусхк аҿы ӷәӷәала аԥыжәара ашьақәыргылара. Арҵара, аршаҳаҭгақәа, азҿлымҳара, насгьы аҭҵаара – урҭ зегьы рхархәара марианы иҟалаӡом. Апрофессионализм аихьӡара инаҷыданы, аҭынчра шьақәыргыланы азалырхра ахьыӡи акультура рымаҵ азура.
ИА иадҳәалоу аамҭаҿы, амчхара аиқәыршәара аҟны ачынҵа хадақәа иреиуоуп. Ааԥсара адгьылқәак рхылаԥшра рыҭара аҟазшьеи, ишьақәырӷәӷәои иҟарҵап технологиатә ԥеиԥш аганахьала.