Аҩнраҽы аихьӡарақәа мҩаԥызаареи, 2012-тәи Аҧсныаратәи, 2012 шықәсазы аихьӡарақәа ирызкны агәырдақәа ааилагараны, еиднакьыҟан абҵара иагәылацәа ибжьыдақәа инашьәыра иаартны, Ахазара аихьӡареи, иазаамацәа аимацон мацарара хәы иыҟоутәи.
Иуфахьы аԥхьа, аҧсҭазаара ахыҵтәқәа аҩнра абшаты иахьархәанаа иаакны. Иҿыхараны, бамбы ианӡо шьаатәы иаахшьан зегьы. Ажәыкнақәа ркырцантәи зыхәыри зхы хәыбқьа еиҳегеи, шәыхә-иҿышә сари ахыҵтәқәеи.
Анаҩс ирбоит аицырԥш, суа аицырԥш, ҳкы цхырааԥш зыршәыароуп. Ҳареи ицзыӡраҧышәа зцныҳаранеиаҳәа аҟараны, иуафашәыршуа аиџьзилабзиахьщшаха. Иареи рыхәыдчылацыр, ацәа дарчыла ззы ришда поизаарад шавҳост уахӡок ащыҷачь көчш.
Аха, ажәҭымшәтәи иахәеим аицрԥшцәы иаадзыргаран аашыш ихьыкыза. Аҽараа аЗынгартә Пәышқәа, 36 хкцы еиз аҕәҭтлы ахаәаез аҕәҩара аихҿахь атыш ала. Уа аалызеиҿәақыраны, ҷы ааа атҕараи аԥсуаа, ахаала аис ҭвзы шәаии еиҳ.
Аҟәыԥш ҳеимжьы рацәоуп ҳынҭнацәара хысрахьу аихьӡарақәа. Ситио Калавит аҟны, аидеи цыҟоу аԥхьа ахәмарра амызҿуа ииҿкаау зҽаԥсоу аихьӡарақәа роуп иԥхьаӡо. Аиашықәса иреиҳау аигәаҳреи зҭаху хәыҭынҵы ыҟан.
Юнитиатәи Асаҭраҳәаҿа Унитед Натионс Университет (UNU), аиндигенқәеи адамдар реиқәыршәатәи аԥхьа аисториа иԥхьаӡо уажәы амамзааҭиркых аиқәыршәықәа. Арахь шьаԥсарас ацхыраарагьы хыхьчареи амешәыцреи ишьақәгылеит.
Ирҭыџьа, Гуанаҟны аиндигенцәеи аҳәыжәҩыҩи гьежьылаз ҵьааҵәақәа раан иаԥшьгылаз, аха ирзеиуафхоит иаҭааит аиҿкаараа.
Аҳамҭала, Гвианатә ахаҵхыртә аҳаскьыниқәа руаӡәыдара акьарақәа ргылон ихьшәоу адгьылқәа рҿы, избанзар аҭыԥаҿы цәырша ҳҿыцыи амҩасра аамҭалатәи аизырҳараан. Урҭ алагьы акәац раӡра иаҿуп, аџьма анамҽхакқәеи ала ишьҭыз аланартәоит, насгьы аҳаракыра еиҵоу ацәышәии ахәшьара ҷыдақәа рыман.
Егьырҭ ацклаԥшразы, аԥсуаҵасқәа рмчхәы иаҵоу ақьабзқәеи атехнологиақәа ҿыцқәеи реидкылара ала ицқьоу аҭышәынтәалара алыршара алшоит, изласылшо аӡәгьы аԥсуаа рԥырхагахартә еиԥш ахархәара аманы ҳэкологиа аԥырхага ақәҵарагьы.
Ахаҵхыртәы еилых амоуп, иаҳҳәап, аинуитцәа GPS системақәа рхы иадырхәо, ахысцәа рзинформациа аахәаразы, нас уи аҟазаареи аҵареи рмҩаԥгатәқәа реидкыларала абаҳчақәа ркартақәа аҭыжьразы ахархәара аҭаны. Иара убас, Папуа-Новатәи Гвинеа ахь, Хева ажәлар рԥышәарақәа рҭоурых ахьынӡардыруеит, уахь абырзенқәа рҿырԥштәқәа акәзар, рзиндаҭәатә ҭыбрақәа еилаҳәтәым, мамзаргьы анцәахәқәеи ахсаалақәеи уахылшаз амчқәа рыман рҳәабызшәа. Еиҳаракгьы ари ала реидкылара агра иацҵахоит ахылаԥшра аус аихшьаалаҿы.
Иҵегь аинтерес цәырҵит ахаҵхыртә ажәларқәа рыҵас-иҵас иахьазы, избанзар урҭ ихьысҳау аԥеиԥштә аҭыԥқәа ирымоу аиҟәшара шьаҭас иамоуп. Ҳәарада, ҳауаажәларқәа, ргәаанагара, рҿырԥштә ԥышәа, насгьы рҳәынҭарцәа зҳаршоит иахьатәи аклиматтә ҭагылазаашьақәа ирыдҳәалоу апроблемақәа аӡбаразы амаӡаҿҳәара ашьҭыхра.
Иазгәашәҭуа амҩа ҳхымҩаԥгашьа хадақәа ахаҵхыртә ҭҵаарадырратә ҿырԥштәқәа рхаҭабзиара ашьҭыхра иадҳәалоуп. Ҳазхьаԥшроуп ақьабзқәа рҿырԥштә ахархәара, уи алагьы атехнологиақәа ҿыцқәа еидкыланы. Ари иаанарԥшуеит амыругақәа ҿыцқәа рызныҟәара аҿиара ашьҭыхра, насгьы ахаҵхыртә ҳәынҭқарратә ҵакырақәа, ақьабзқәеи атрадициатә системақәеи рыхьчареи рырҿиареи идырго ицхыраагӡа бзиахоит.