top of page
Writer's pictureAnna Mae Yu Lamentillo

Maaxih tanagooti kalahaak tan yootikii—ammaxaamah yan kiinnii?

Updated: Dec 17


Kafáh maanka éenni buxat tahayi. Maqarata takkayna ahalatinna ka, mara kaasakkah qafar i keme; yaabah addah meqeminih meden. Kawaadka kadah wayteeni, kaqen qawarri wayteeni, warra maqarata sinnah laami madqemmiya, yohos laaqemi. Kanaan, qewarri koo deqanna lakkin buxee laamutte yanah sinni qafar i dooqe; baxá ay dubiye laqemmaani fahamee. Nafka wayti yene xalaxu umaak kalac atah yabéh anni faham, nahinna fara mara sitabtama. Lakkin qalinninikka addalatti, nahinna mala fayre mara matheenna xalaxo lafak marin qafarniyyah maqabata gaba kalah kaffaarutti le.


Ahá “NightOwlGPT”-tih aqnaah, anah haga kooma safetanni, afalahan tahaka siki nacmari qawwan himma. Afalayni yo warikito saasiyyah, ay wanan himma waylo, afayyo urre. Haba arrisaah nayna afah yohos takkutana, maca qafarra malaqata, ka waati aniyyo arxiso, ambaltan wayto kaqem. Lakkin Ethnologue-xa 2023 Report-tih akkitte, aduuk kasawim “7,164” kalakhik maqarat ayyala, kotoh garfa faxxan. Issa, “3,045” kaqemu tabna, hinna haysa umatta xawwan loora afaa kah, kambasa isi garra hinna kah bagalaame. Imaynni mayro yakke takkal, abah maanka, taqna, ka yakko mataneeti faxxe.


Afan maqarat qasa hayeekinna tukbeeni bay. Meertayyo labisi sookeeni barammoh barrakeeni taysaa yaaqeli, afii malkay akalle hayak. Tokkoffah afitte bassinee, sitaa urso kenna, yaaqu mantaar leh kee sunna, ikkititte leh kah faxxeek. Mara gar kima, afaanih kaqi is arriso macak, anii oofiyso qaxxaara takkinna yaasoh qaharakkah hinni. Kiya kaxak leexeeni yaaquh agabeeri mayro lehe.


I Dibita Caxaximma: Marro Alla Barri


Addunya cimsaxan yanimma, dibita caxaximma hinna afaaa baahi migil umman sittinno axcaya. Tan caxaa baranna teyna hinni, afaaa eyyin inki booxinna digitaalal golol migil kee dabarsikka. Ihina dibita caxaximma gololay hibuc xaagisixxa baranna addunya, kee afaan wayye makkamuu hinnino loowaye daahan waamisissaa. Golol digitaalal kee afaa kee hinnino dawla adda sittixxi, umman kaadoo hinna loowaye dhigri faaysi waytaah tan geedoiyye cimisinnayya a kaadi.


Aksumuk ginaa giddooy afaa kee digitaalal, sociyoo miidiyo kee dabarsiiha teynaa digitaalal hinnaagah sittiro. Milliyaa umman taniyye tan caxaximma namma fatamarikee tixxa. Dibita caxaximma golol hinna afaaa kee hinno baahinna addunya yaksa sittoh, afan baxay abbata mahaan barannaa kee afaa keegan adduniyaa baa laga golol daga siira.


Afaa Ayyana Xirgallamissa Maali Buuxi


Akkale ewaa afaaa faxximta? Addunya cimsaxin inna, afay English, Mandarin, Spanish eeyya yoo qaanaw? Niini faxxi, afaa nayi dhibine massibixaye, afaa faxxiyaa addunya dare buxiyah oo maxinna. Afaa saxacoo kunoo ta tiddiibaxama, addunyaa, sittatiga kee bulshada feyyummaa kee adda baranna.


Afaa sittama sittoossitte digiri, sammaan kee haysiyya kaffol kee laggalta maahedig giirumteen afaa tuwaara faxxiye yaah. Dibitin afaa hinna eyyan keeyan baa kalasoo sittatiga baxaaffa kee umman, addunyayyaa tan haddisan feyru.


Kaas, afaaninee garabina lixiiweyti yan dirci kinnik al'aadhi. Afaan kulle wayta caddal alwah, dagagoo-marayta, kasso-gawissa geytaan caddal waxma ateetiri. Afaan yab akkumi geezi tabtar le huwwe dirci kaariyyi takkil daffuumi egeyye, tanawu adan manka-huwwa lax'e dirci kinnik tagga goola.


Teknolojíi Kaqaan Kaalidu Kee Af-fakka Qaafimah Role


Qimbaanin garah ta makkam tacih, kammay qaafimah af-fakkah takke dakah? Teknolojíi, ni iknabni beeraa kee af-kumalih arruba ittatto maah xarimih, oobba kaalidu kee af-fakka buxa giiraan baxsa. Digitaalih maktaboh af-kanallih soolali, qaafimah fakkah garay, kee cakarah yabbu iitti mooridda, af-fakka qaafimah daggoh kee waaye baaxoh gidiran taneed yaabili.


Tanan i roobut 'NightOwlGPT' ugodti. Digitaalih farik kee teknolojí af-fakka iitti yakobti. Kee innah qaafimah af-kumalih qoofali kee angalo fakkah gidiran tura. Aamanuk inne kaafiyyi baalawu kee af-kumalih digitaali qaafimah oobbak yaabbat rakkabti.

Af-kumalih qaafimah sugarran digi taalih maktaboh yoobaha kee faxxarakk ayyah sugan digitaali diina tuurte.


Afanoota Dahaarissaan Gemeetokootiina Deeqaaku


Dahaarissa afanoota caxaana kayna keehi mara caddalla-yak elle gexxa, itto kaalli meeh. Kaah baxiitaa afanih ingid amookkatta meqade sissika, ummattak xoqoladdal yakko meqade, akke mugah taala cadda kin. Ummatta sissikka, afani keehi meeqakitak hayto, itto afanih xigishshissa taagikka, ummatta keehi gacata gexxa, qeesisafih xoqoladdal yakko meeqadeh deqqet.


Ayroo ummatti keehi innah afani meeqaxaa haafillo, akke mootitta taala macay aggisaanah laxiitta. Akke ummatti keehi elle digital platformih caddaa maliin maqaanootak hawe leemihi acooli meelan. Kaasa afanoota dahaarissaan gemeeto — itto ummattak kaxxa agisaanah tinni leemitak caddal yak.


Ximaarissa: Qabxi Mara Goyto


Abba ella afanak tinni leemitak xaak. Kaasu taamaa keehi, ummatta keehi afanih dhayak gacatah deqqet. Tinnisse afanak, macayak, elle kaxxaafa geehi tin. Ummee geytan-ummattan, mootitton, macaya caddal, digitaalih xoqo abbo geeshsha malih metta faxa caddal tafak. Mazino afanih caddaa laxa, elle afanih xada, elle macayya yakka taatanah gacah tan.


NightOwlGPT kaah caddal, ellak tinni leemitak tinni akke metta meqade yakko. Yakin, afanitta caddaa, ummattak gacata, kaak xaak taala meh.

2 views
bottom of page