Kinniyeyhu Anna Mae Yu Lamentillo, kaa Karay-a af takkoyta qaafár dakaakay. Filipinas kee hay somaleyyo dakaakayti Karay-a niini nihaay kaahaa meqmayyi roobak tanah kin eehoh. Tamariyo afat niki abaakkama, Karay-a sininik kaisamat tan affi ninni hurraaya baabáti, kenna ninni aydar, dagumma manqaltá takmutaa. Digirriya saayit kinniy Karay-a afáti fidiyo fanah, Filipino baadá, anglisihis inni dumarhay fáydah maqdii, Karay-a nih taahussukha.
Karay-a kaahussukha niini nih dumarhay fanah baadá affa hiddiilo addunya kee abaakkah. Abidhaaroh leematoyti 95% aduniya kee 7,000 walá afat akasannó kaaxab kee wadirri yilalkee. Af kaaxub kinnito, kaarrá aká affaasa kaliqqaa kaalú bara misgida sittá, taná qandari kee inaay niini dudda. Dakih Karay-a fanat kinniy ninni abaarritá, taa nasriya kee taarikhai sittu hurraama takmata tan nahadá. Dakih kin Karay-a ixaali tan taburrá, kasibba fanat tan joorí kee abbaayriya xagarak yaburay yabaaritá.
Hásaa, bídin kahím niini tusu, abaakkee. Innik kahím kinni asaxinni: artificial intelligence (AI). AI suuti tamariyo dabala, hay adduniya kee taliikká, kinnay wanagsak matattuwa asaayá. AI innik niini af kee waligala fayda matariya taqimmayta. AI fayda faydettah tan ninni hurra hay leematay af kee walá taaburrá, hay adduniya kee hurri kaliqtá. Taa danriya nasriya kee taaaxay sugne.
Galaw Kaakayyi Luk'umo Luk'iyo Bayte
Luk'umo kee kaakayyo gaabitten abuk laliynaa lakeyya; lakkeenna ta derhuuyye mirdikteynaa, ciimokkaa, sinnah kaakuyya. Luk'umo kaakkee mateek'ka, abah laa sinnah ta addal wufuyya dakeetim biyo keeme. Keeh tan galte maxayh le luk'umo abah luk'umo ak'laa amto mirxinke le xaluyah yalla geey.
Tukum baaxo 3,000 luk'umo keematto maxaakih baaxoh kokoh kaatubba. Kaakayyo globalizashan, goboxxaa kee xaaxuh ayro yiinim kaakuyya global luk'umo maxayh siiyeedanai caagitteem abam le xaaxissiye. Tukum dafino gabaaddan baaxoh luk'umo caagitta dursan yaabba xaaxe gabaaxissa. Ta luk'umo yiye kee alixem haysitanah ai laanittah gidhi.
AI: Ummatta Akeyyoo Af Keelokka Iyyan
Ugutiyo, keelokka iyyan kaafiyan kee sugugaasuwan ligda kaalloyta iyyan yakkamay, dagu dagu-wasan tiyamma ittohol hidug. Iyyan faaxekko aafo kee fayla elle makkiyyato agito mayu, higiginni abaati kee yaamaamak elle iyyan, yakkeeni sagga iyyan kaafatetti kebentiyyo. AI waaqama takakay yeewiyo abile.
AI heeyyiyaaqamay baaxo makiittuwan, xiqimissiyo afka lakumuk yiibote kee fulihiyya, elle af hadhdhiyo suguginna kaaleh maayiyo, lukkisa kee aljameen tascabbiyo amoqe waaqa abile. Dagu daguwaana afka doorin lakumuk takkay kee qore haddhiyaak, qariimiyyo elle iyyan. Dikka fulihiyya afan suguginna kaaleh maqarrabu, hinnaba waagiyo qamiyo suguga meqe.
Gefeeni, Google ‘Woolaroo’ suguba AI takkaye kaaleh gidiyo suguginna afka abotto yeewiyo elle ittanneemiyo. Yoo suguba, ixxita waagiyo suguginna afka qare buhe madara, anigiroon kee elle af lakkeemiyo. Waaqama suguba afka iyyan dagu ligda tarahano hinnaba suganak yoo makkiyo.
Baritto Keeleekka Haasaa Kee Tafakuuyta
AI-i kaafa baritto keeledi dagu-toobok mirra eda meqeyti kaa baritto yi-girginni. AI-a madqotigi fuli-giraan buduq marqooti baritto keeleden eda NightOwlGPT gideegar, margot keeledi Karay-a amottu dagurta mirra keele hassaa yi-labbat. Kaassit keeleden caddal kee gabinaat buuteyta akaan, eda abitto yekon baritto sammi geyrti yi-girginni. Keeleden lakinnan, baritto yi-mirrigeen mira dagut gubbu yeceera kaan.
Madqotigi caddal baritto yi-mirrigeen toobok kaadi tafakuuyta garilayti yi-girre. Margot keeleden agata yi-mirrigeen gulisa eda ayyoona haasaa yi-kakonna, berrihe garidde buxaq adalun kaassayti galto yi-hadabba. AI-a madqotigi baxiik tafakuuyta meqeytiyya keeleden tullaanan tacdiran yabbo yin ayyoona yi-hasassan, eda baritto yaqeen qaratti geyrta yi-buwa. Buuteyta guliso eda yabboytiyya yi-akayssa kaadi garila gubben baritto hiddiddow amoqii amottu.
Agaakum Laka Tibbakuwá Ummatinne
Kalahiteh duluqo lakka adah tafáka, AI makkal kalah tibbak lakka dagu daguyaa duffune wagga yaksaamah medagub hayyeh. Faatidi garur agiba maqalni, maddik mihino akulee afkeemaaraari hayyaaraari.
Taa gexemih yanih af aanak daguyaa gaxaki, Wôpanâak Lak Tibbak Yakkuniyay Yindukkiih Baxaxariwaa tarriyaaraari. Baxaxaroh Amerikah, AI gabitte afah arfuk agiba, Wampanoag afah baddí akulee maqqiroh wagga duukkat gumaari. Assuk, AI sababoh, Wampanoag addal abbah lakka daguyaa, afak maqqiroh eibino.
Marginalized Communities Kawo Haqqaalê
AI taaggite le'addu garâm yacbulleen goomta, manoyyu tazahamê lo'ona nagârabba qaafati akkeebba le. Takkay uruq maaliyta gootakkeen qaalê hinnaay faaylô garamako sicaqqa. Kullat arbaa giddu agaw aqbabihiyyat abba hinna. Iyyeesi hinna, uruq yakumma baaxxi afakoltee faccanaa.
AI taama kiyyohin marguuri uruqwan baaxxi afaaninni taaggite eexxata. Platformti NightOwlGPT akkalanni laamarra AI teknolojih eexxeentama, goonun mariyaa baaxxi nee maqamta yabbuh raafoh hidoo. AI mariyaa qaafati le ogamankun afatetten akkeere, ta cisse dara daraada fanahla kooqa, marfa teeqe daagoo afaaninni darr.
Gunaanama: AI asaa Hadha Culture
Artificial intelligence maaxigaafi garaba-labota aflaha uftugsa. Tazaggira, waaqtaaqira akkasaa garsan garaba ka giddilal kaxxa akksan maaxiga afiitu elle dirab iyye gida.
Karay-a beera-beeraak attin, sin gaabina elle galne walla sinni qafarinni asa amna kinni. AI sinni irra-tu-guda elle gayso fan, sinni abba-ak yiye qafarinni sinna maaxiga, galbeeti akkas walla akiisidda illa ella toyya.
Karsaan sinni qafarinni afaan garabara cufa kinni, AI sinni hadha culture buxusha-maabinna itti gese, sinni doofateyya sinni afaan ahak accaki finxo-qafarinna kinni. AI sinni akka ciba sinni gal-gali afata walla sinni afuura sinnika sinni caamshe gutta kinni.